شناسایی شرایط همدید همراه با بارش در پهنه ی نیمه پربارش زاگرس شمالی

"پهنه ی مورد مطالعه ما در این پژوهش موسوم به "پهنه نیمه پر بارش زاگرس شمالی"از جمله نواحی کشور است که در دوره هایی خاصی از سال ، بارش های سنگین، فراگیر و شدید دریافت می دارد که مهمترین هدف اساسی ما در این پژوهش شناخت ساز و کارهای همدید این بارش ها بود، چرا که رویداد این گونه بارش ها با اهمیت ترین منبع تأمین کننده آب در این نواحی می باشد. در این پژوهش، از دو پایگاه داد بارش استفاده کرده ایم. پایگاه اول، شامل داده های بارش روزانه با آرایه ای به ابعاد693*15992 (روزها بر روی سطرها و یاخته های پهنه مورد مطالعه بر روی ستون ها) است که از تاریخ 1/1/1340 تا 11/10/1383 از پایگاه داده بارش اسفزاری استفاده شده است. پایگاه دوم، شامل متغیرهای جوی است که از پایگاه داده های جوی مرکز پیش یابی اقلیم ncep/ncar وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده از تارنمای www.cdc.noaa.gov به صورت دیده بانی های شش ساعته به وقت گرینویچ(00:00، 06:00، 12:00 و 18:00) برداشت شده است. سپس در نرم افزار مت لب، با انجام تحلیل خوشه ای و فاصله اقلیدسی به روش ادغام وارد بر روی داده های روزانه فشار تراز دریا سه الگو و بر روی نقشه های ضخامت، چهار الگوی همدید متفاوت شناسایی شد.نتایج همدیدی این پژوهش به طور خلاصه نشان می دهد که بارش های سنگین، فراگیر و شدید پهنه نیمه پربارش زاگرس شمالی بر روی نقشه های فشار تراز دریا عمدتاّ تحت سه الگوی کلی رخ می دهند. نتایج حاصل از تحلیل نقشه های ضخامت لایه ی 500-1000 هکتوپاسکال نشان داد که چهار الگوی ضخامت مسبب اصلی بارش های سنگینن ، فراگیر و شدید در این پهنه هستند. اگرچه چهار الگوی مختلف در رخداد بارش ها تشخیص داده شده است ، اما در همه ی آنها فرود دریای سیاه- منتهی الیه شرق مدیترانه، با کمی تغییر موقعیت دیده می شود. در تحلیل نقشه رودبادها مشخص گردید که در ساعت 12:00و18:00 در ترازهای 250،300 و گاهی 400هکتوپاسکال، رودبادها دارای بالاترین فراوانی در منطقه مورد مطالعه بوده اند و در بیشتر موارد نیمه ی چپ خروجی هسته ی رودباد(منطقه ی واگرایی بالایی) بر روی کل ایران قرار دارد و درزمان گسترش رودباد در ترازهای یاد شده، وزش گرم قابل توجهی نیز بر روی پهنه مورد نظر دیده می شود. تحلیل فراوانی تابع جبهه زایی نشان داد که دو تراز 925 و 1000 هکتوپاسکال مناسبترین ترازها جهت تشکیل جبهه و فعالیت های جبهه زایی می باشند. تحلیل نقشه های همگرایی شار رطوبت نشان داد که در زمان رخداد بارش های سنگین، فراگیر و شدید در پهنه ی مورد مطالعه ترازهای 850 ، 925 و 1000 و همچنین ساعت 18:00 در تراز 500 هکتوپاسکال محل تجمع همگرایی شار رطوبت بوده اند. منابع تأمین رطوبت لازم جهت ایجاد این بارش ها در ترازهای پایین از طریق جریان های است که از سمت دریای عرب، خلیج فارس ، دریای مدیترانه و دریای سرخ به پهنه ی مورد مطالعه رسیده اند. در روی نقشه پراکندگی تاوایی نسبی در سطح 500 هکتوپاسکال در روز اوج سه خوشه بارش مورد بررسی نیز مشخص گردید که پهنه ی مورد مطالعه دارای تاوایی مثبت - (چرخندی) بالایی می باشد و با آرایش خطوط هم ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال و خطوط هم فشار نقشه سطح زمین تطابق کامل دارد.منطقه ی بیشینه تاوایی در قسمت جلو فرود سطح بالا و در جایی که خطوط هم ارتفاع به هم نزدیکترند واقع شده است و در سطح زمین هم شرایط چرخش چرخندی باد مشاهده می گردد. واژه های کلیدی: اقلیم شناسی همدید، الگوهای گردشی، بارش، پهنه ی بارش، رویکرد محیطی به گردشی، پهنه ی نیمه پر بارش زاگرس شمالی، رودباد، تابع جبهه زایی، همگرایی شار رطوبت و تاوایی.